Eiwittransitie

Op weg naar eiwitbalans

Met de groeiende bevolking zal er in de toekomst meer vraag zijn naar voedsel, eiwitten, om ons allemaal te voeden. Eiwitten zijn belangrijke bouwstenen voor onze botten en spieren, en gemiddeld hebben we dagelijks 0,83 g eiwit per 1 kg lichaamsgewicht nodig. Het grootste deel van de eiwitten die we consumeren, bestaat op dit moment uit dierlijke eiwitten. Van de eiwitconsumptie in Nederland is 39 procent van plantaardige oorsprong en 61 procent van dierlijke oorsprong. Over het algemeen hebben dierlijke voedingsmiddelen een grotere footprint dan plantaardige en dit geldt ook wanneer de footprint wordt uitgedrukt per kg eiwit. De transitie naar verschuiving in de consumptie van eiwitbronnen, duurzaam geproduceerde eiwitten, en verminderen van voedselverspilling is één strategie om de impact van de voedingsindustrie op het klimaat te verminderen.

Met eiwittransitie wordt de verschuiving van de consumptie van dierlijke eiwitten naar (meer) plantaardige en alternatieve eiwitten zoals insecten, algen en microben bedoeld. De eiwittransitie biedt ook kansen voor een verschuiving naar een duurzame dierlijke en plantaardige eiwitproductie, die minder belastend zijn voor het milieu. Hoewel de footprint een goede maatstaf is voor de evaluatie van broeikasgassen (milieu), schiet deze tekort voor het evalueren van voedsel op duurzaamheid. De belangrijkste functie van voedsel is de bijdrage aan de gezondheid. Hoe gezond een type voedingsmiddel is, hangt af van verschillende factoren als het aantal nutriënten, de bio-beschikbaarheid en verteerbaarheid van nutriënten (met name eiwitten), en de hele voedselmatrix waarin een nutriënt/eiwit zich bevindt. Dierlijke eiwitten en ook alternatieve eiwitten zoals microbiële eiwitten hebben meestal een hogere verteerbaarheid en ze hebben een betere kwaliteit. Eiwitbronnen van plantaardige oorsprong missen een paar essentiële aminozuren. Eiwittransitie is echter niet een simpele vervanging van dierlijke eiwitten door plantaardige en alternatieve eiwitten. Het is een complex proces, waarbij ook de voedingsindustrie uitdagend is om de balans in verwerking van voedselproducten vinden; met oog op milder verwerking en minder ultra-bewerkt voedsel.

Eiwittransitie vraagt daarom voor systeemverandering, waar eiwittransitie niet als doel is gezien, maar als een middel om naar balans tussen natuur en humane gezondheid toe te komen.

Kunnen we bijdragen aan de eiwittransitie door organismen die we met het blote oog niet kunnen zien - micro-organismen - in te zetten?

Micro-organismen kunnen een onderscheidende en cruciale rol vervullen in de eiwittransitie. Ze bieden een groot perspectief voor productie en consumptie van gezond voedsel afkomstig uit een gezonde bodem, maar ook als een alternatieve bron van eiwitten. Het lectoraat “Eiwittransitie” zal zich dan ook richten op hoe micro-organismen aantoonbaar bijdragen aan een gezonde bodem, gezonde gewassen met goede nutritionele waarde en smaak, en uiteindelijk gezonde mensen. Daarnaast richt het lectoraat zich op de toepassing van micro-organismen als hoogwaardige eiwitbron voor humane consumptie, en ontwikkelen van hybride voedsel.

Omdat de eiwittransitie een aanpak vereist die verder gaat dan onderzoek naar het microbioom, is het onderzoeksteam van het lectoraat transdisciplinair en wordt ook onderzoek gedaan naar verdienmodellen en consumentenacceptatie. Deze "Soil to Society" benadering weerspiegelt de missie van het lectoraat.

De missie is het vertalen van bestaande en vergaren van nieuwe kennis van het microbioom om deze in te zetten voor een eiwitproductie en – consumptie in balans met natuur en gezondheid. Samenwerking en samenbrengen van aspecten van bodemgezondheid, voedingswaarde van gewassen en (microbieel) voedsel, en menselijke gezondheid spelen hierin een sleutelrol.

Het lectoraat doet praktijk gericht onderzoek binnen vier onderzoekslijnen, die een overlap weerspiegelen tussen het thema eiwit transitie en HVHL opleidingen. Microbiologie is de rode draad. Deze vier onderzoekslijnen zijn:

“One Health” - Microbiota als link tussen bodem, voedsel en mensen
Veerkrachtige productie van eiwitgewassen
Single cell proteins (Cellulair agricultuur) & ontwikkelen van nieuwe (hybride) voedselproducten
Planet proof dieet & darm microbioom, in andere woorden, Gezondheidsaspecten van verschillende eiwitbronnen

Bij de uitvoering zal samenwerking gezocht worden met kennisinstellingen, overheid, maatschappij (incl. onderwijs en onderzoek) en industrie/ondernemers.

Publicaties

MICRO-ORGANISMEN ALS REGISSEURS VAN DE DUURZAME EIWITTRANSITIE (PDF) Download

Over de lector

Martina Sura-de Jong is geboren in de Tsjechische bergen en groeide op in nauwe verbinding met de natuur, waar ze grotendeels hun eigen voedsel verbouwden. Martina volgde haar opleidingen, master en Ph.D. in microbiologie aan de University of Chemistry and Technology in Praag. Tijdens haar promotieonderzoek ontwikkelde ze een passie voor DNA, microbiële ecologie en milieu en werd ze assistent-professor. Ze leidde onderzoek naar bodemmicrobiota, biologische sanering en de toepassing van genetische modificatie om deze sanering te optimaliseren. Als assistent-professor maakte ze een aantal jaar deel uit van de commissie van het ministerie van Milieu die toezicht houdt op de veilige toepassing van GMO in Tsjechië. In 2014 verhuisde Martina naar Nederland en begon ze als docent-onderzoeker aan Hogeschool Van Hall Larenstein in Leeuwarden. Ze leidde onderzoek naar het darmmicrobioom en de invloed van voedsel op de microbioom en gezondheid. Haar expertise in microbiële ecologie en moleculaire biologie heeft haar bewust gemaakt van de connectie tussen bodem, planten, voedsel en mens, en de cruciale rol van micro-organismen hierin. Van 2021 tot 2022 leidde ze het onderzoek naar 'Bodem en plantenmicrobioom' en in november 2022 werd ze lector Eiwittransitie aan de HVHL. Haar missie is het vertalen van bestaande kennis en het vergaren van nieuwe kennis van het microbioom om deze in te zetten voor een eiwitproductie en -consumptie in balans met de natuur en gezondheid. Samenwerking in de hele eiwit keten speelt hierin een sleutelrol. Daarnaast richt ze zich op de toepassing van micro-organismen als hoogwaardige eiwitbron voor humane consumptie en de ontwikkeling van hybride voedsel. Haar onderzoeksteam bestrijkt verschillende disciplines en onderzoekt ook verdienmodellen en consumentenacceptatie in het kader van de eiwittransitie.

Kenniskring

Vanwege aanvullende expertises die nodig zijn om de inspanningen te bundelen, werkt het lectoraat Eiwittransitie nauw samen met andere HVHL lectoraten - Duurzaam Bodembeheer, Duurzame Proces (zuivel) Technologie en Healthy Food.

Meer weten?

Wilt u meer weten over het lectoraat of heeft u andere vragen, stuur dan een email naar Martina Sura via [email protected].