Bijengezondheid

Bijen zijn enorm belangrijk in (agro)ecosystemen voor de bestuiving van gewassen en wilde planten. Veel mensen denken bij het woord 'bijen' aan de vernuftige honingbij, die naast dat hij honing produceert ook goed ingezet kan worden als bestuiver bij bijvoorbeeld de fruitteelt, of in de zaadproductie. Maar er zijn nog zo veel meer bijensoorten die snel over het hoofd gezien worden, maar net zo belangrijk zijn. Hommels bijvoorbeeld, zijn in de vrije natuur belangrijke bestuivers, maar kunnen ook goed in kassen ingezet worden bij de productie van tomaten. Daarnaast kent Nederland nog honderden solitaire bijensoorten die samen met hommels en honingbijen voor de bestuiving van veel plantensoorten zorgen, en daarmee enorm belangrijk zijn voor het behoud van de biodiversiteit.

Het lectoraat Bijengezondheid is ingesteld voor de periode 2015-2021 en zet zich in voor het welzijn van alle bijensoorten in Nederland. In nationale en internationale samenwerkingsverbanden wordt onderzoek gedaan naar imkerpraktijk en de varroamijt, en de problemen voor alle bijen, bestuivers en insecten in het algemeen in het landschap. De verbindende rol van lectoren tussen NGO’s, onderzoeksinstellingen, terrein beherende instanties, imkerverenigingen en de agrarische sector staat hierbij centraal. Hogeschool Van Hall Larenstein (HVHL) ondertekende op 22 januari 2018 de Nationale Bijenstrategie en is daarmee ook partner.

Missie

Dat honingbijen honing produceren is bekend, maar dat maakt dit vernuftige insect nog niet tot de nummer drie van belangrijke landbouwdieren. De honingbij is een belangrijke bestuiver van gewassen en wilde planten en is onmisbaar in agrarische ecosystemen en in gesloten teeltsystemen. Hommels en solitaire bijen zijn ook belangrijk in het leveren van bestuiving in open teelten als ecosysteemdienst. Het lectoraat Bijengezondheid zet zich in voor het welzijn van alle bijen; honingbijen, hommels, en solitaire bijen, zowel gehouden als in het wild levend. (Bron: The Buzz about Bees, J. Tautz en H. Heilmann, Springer, Heidelberg 2008)

Doel

Het doel van het lectoraat Bijengezondheid is tweeledig:

• Het professionaliseren en innoveren van de bijenhouderij
• Het verbeteren van habitat voor alle bijensoorten, met name door het bevorderen van drachtplanten en door een bijenvriendelijk groenbeheer te stimuleren. 

Door het lectoraat ‘Bijengezondheid’ te combineren met de onderzoekslijn ‘Duurzame bestuiving van gewassen’ is er meer ruimte voor vragen vanuit de imkerij. (Beroeps)imkers hebben grote problemen met bijengezondheid, terwijl de voedselvoorziening grotendeels afhankelijk is van bestuiving door honingbijen. Inzet van de honingbij en zorg voor goede leefomstandigheden van alle bestuivende insecten is een essentieel onderdeel van de bestuiving.

Bijen en biodiversiteit

Het gaat niet alleen slecht met de (honing)bijen, maar er is een algemene massale achteruitgang van alle (bestuivende) insecten. Om verdere achteruitgang van het aantal bestuivende insecten te voorkomen, is een brede aanpak noodzakelijk. Door het onderzoek binnen het lectoraat Bijengezondheid te verbreden met het associate lectoraat ‘bijen en biodiversiteit’ kan HVHL zich nu ook richten op het verbeteren van het landschap voor alle insecten, inclusief bijen en honingbijen.

Projecten

Een greep uit de boeiende projecten tot nu toe:

• Interreg B-RAP: een project in de Eems Dollard Regio waarbij Universiteit Oldenburg en HVHL i.s.m. het Nederlands Centrum Bijenonderzoek, Ökowerk Emden en IMME Bourtanger Moor samenwerken met een uniek maatschappelijk awareness project. In dat kader is er 22 september 2018 een symposium georganiseerd 'Keer het tij voor de bij'.
• RAAK-PRO Varroa: in dit project wordt onderzoek gedaan aan bestrijding van Varroa mijten door gedrag van de bijen zelf. Hiertoe wordt bij geselecteerde bijenlijnen Varroa sensitive hygiëne gedrag onderzocht en daarvan de genetische achtergrond onderzocht. Als alle honingbijen varroa resistent zijn, worden ze minder besmet met ziektes. Zo wordt bijenhouden duurzamer en eenvoudiger.
  Publicatie: Artikel in Bijen Houden nr. 4 - 'Duurzame bestrijding van de varroamijt in de Nederlandse bijenhouderij'
• Samen voor bijen: doel is om ontbrekende kennis te ontwikkelen en kennis te verspreiden over het versterken van de biodiversiteit ten gunste van (wilde) bestuivers.

Publicaties

Over de lector

Frens Pries is gepromoveerd aan de Rijksuniversiteit Groningen op een moleculair-biologische analyse van een bacterieel enzym dat milieuverontreinigende stoffen kan afbreken. Daarna heeft hij als post-doc onderzoeker veel ervaring opgedaan met onderzoek van virussen. In 2001 werd hij docent Biochemie bij de Life Sciences & Chemistry Hogeschool Alkmaar, later onderdeel van de Hogeschool InHolland. Sinds 2013 houdt hij zich bezig met bijengezondheid, vanuit de virussen van bijen, met genetica van honingbijen en toxische stoffen in bijenproducten zoals honing en was. Hij werkt daarbij samen met bedrijven, zaadveredelaars, stichtingen en imkerverenigingen. Frens Pries is sinds 1 januari 2019 ook lector ‘Duurzame bestuiving van gewassen’ bij InHolland.

Senior onderzoeker

Arjen Strijkstra is gepromoveerd Bioloog en heeft lang gewerkt aan gedragsbiologie van allerlei soorten dieren, waaronder ook mensen. Arjen is naast associate lector ook docent Wildlife Management bij de opleiding Diermanagement van HVHL. Samen met studenten doet hij onderzoek naar wilde bijen en honingbijen, en ook hun relatie met de mens. Arjen is met name geïnteresseerd in het insectenvriendelijker maken van stedelijk en agrarisch landschap.

Kenniskring

Binnen de organisatie van de hogeschool wordt samengewerkt met andere lectoraten, onder andere Weidevogels en Duurzame Melkveehouderij.

Het lectoraat werkt structureel samen met de opleidingen:

• Bedrijfskunde en Agribusiness
• Diermanagement
• Dier- en Veehouderij

Binnen het lectoraat zijn diverse mensen actief. Gezamenlijk werken zij mee aan de uitdagingen die het lectoraat heeft gesteld. Hieronder een overzicht van enkele medewerkers:

• Marcel Rekers - HVHL Leeuwarden
• Miriam Velter - Aeres mbo
• Wim van Grasstek - BD-imkers
• Karin van Dueren den Hollander - HAS
• Linda Abbing - Helicon

Meer weten?

Wil je meer weten over het lectoraat, stuur dan een email naar [email protected]