Communicatie, Participatie & Sociaal-Ecologisch Leren (CoPSEL)

Transitieprocessen voor een duurzame toekomst

De huidige transities in antwoord op klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en grondstoffenschaarste vereisen gezamenlijke visies voor een duurzame toekomst. De onderzoeksgroep Communicatie, Participatie & Sociaal-Ecologisch Leren (CoPSEL) draagt bij aan collectieve transitieprocessen voor een duurzame toekomst door onderzoek naar processen van communicatie, participatie en sociaal-ecologisch leren in regionale, nationale en internationale contexten. Het recente advies ‘Naar een Duurzame Economie. Overheidssturing op Transities’ van de Raad van de Leefomgeving en infrastructuur verwijst hiernaar in het aandachtspunt: ‘Transities vragen om een samenhangende toekomstvisie op een duurzame samenleving, ondanks de onzekerheid over hoe die toekomst zich zal ontwikkelen’. Ook wordt in het recente IPCC-rapport aanbevolen te werken aan een beter begrip van de menselijke invloed op klimaatverandering om mitigatie- en adaptatiemaatregelen te kunnen nemen. Verder wordt gesteld: ‘Om de risico’s van de opwarming van de aarde tot 1,5°C te beperken in de context van duurzame ontwikkeling en het uitbannen van armoede zullen er systeemtransities moeten komen, die mogelijk kunnen worden gemaakt door meer investeringen in adaptatie en mitigatie, beleidsinstrumenten, versnelling van technologische innovatie en gedragsveranderingen.’ Dit aandachtspunt onderstreept het belang van een systeembenadering met meerdere stakeholders bij het werken aan opgaven waarin kortetermijnbelangen en vigerende paradigma’s conflicteren met langetermijnambities, ‘social imaginaries’ en wenselijke bestuurswerkwijzen.

De CoPSEL-groep richt zich op kenniscreatie, participatief bestuur en sociale dialoog in samenwerkingsverbanden die plaatsvinden in open innovatiesystemen zoals ‘Living Labs’ waarin de private sector, de burgermaatschappij, kennisinstellingen en de overheid samenwerken. Het toepassen van een perspectief van ‘experience capitalisation’ benadrukt de interesse van de groep om resultaten van onderzoek te documenteren en te delen ten behoeve van gebruik door de maatschappij, het bedrijfsleven en de academische wereld.

Een transdisciplinaire en cross-cutting onderzoeksgroep

CoPSEL is een transdisciplinair lectoraat met een integratieve manier van werken. CoPSEL is gepositioneerd in het Applied Research Centre (ARC) in Velp en werkt samen met verschillende lectoraten van ARC Velp en ARC Leeuwarden. Daarnaast wordt samengewerkt met diverse onderzoeksgroepen aan andere (internationale) universiteiten. Het lectoraat draagt bij aan het onderwijs voor diverse bachelorprogramma’s (Land- en Watermanagement, Management van de Leefomgeving, Kust- en Zeemanagement, International Develpment Management, Bos- en Natuurbeheer) en (internationale) masterprogramma’s (Managmeent of Development, Agricultural Production Chain Management, Innovative Dairy Chain Management en River Delta Development) aan HVHL.

Contact met CoPSEL

Dr. Loes Witteveen -lector: [email protected]
Dr. Jan Fliervoet - senior onderzoeker: [email protected]
Wouter Blankestijn, MSc. - junior onderzoeker: [email protected]
Ilse Ronner, MSc. - junior onderzoeker: [email protected]
Walter Verspui, BSc. - onderzoeksassistent: [email protected]

Betrokken docent-onderzoekers:
Judith Santegoets (Management van de Leefomgeving, Bos- en Natuurbeheer)
Leonoor Akkermans (International Development Management)
Karen Tuason (Agricultural Production Chain Management)
Brechtje Horsten (Tuin- en Landschapsinrichting)
Herman Schulte (ICT)
Ben ter Mull (Tuin- en Landschapsinrichting)

Voorbeelden van onderzoek, projecten en partnerschappen in het kader van CoPSEL

VPA Rijntakken
In de Visual Problem Appraisal (VPA) ‘Rijntakken’ worden strategische richtlijnen ontwikkeld voor het complexe kader met meerdere stakeholders voor duurzaam rivierbeheer van de Rijn en de Nederlandse vertakkingen daarvan. De VPA biedt een hulpmiddel voor innovatief bestuur met processen van participatie en sociaal leren. Zo worden ‘social imaginaries’ gevormd van duurzaam hulpbronnenbeheer en beleidsplatforms om te communiceren over de duurzame toekomst van rivieren.
VPA Rijntakken ‘The Making of’ https://vimeo.com/255015151
Trailer VPA Rijntakken Nederlandse versie https://vimeo.com/340882500
Engelse versie https://vimeo.com/346093899

VPA Kerala’s Coast
In 2018 en 2019 leidde zware regenval in het moessonseizoen tot grote overstromingen in de Zuid-Indiase deelstaat Kerala. Naar verluidt kwamen meer dan 483 mensen om het leven, werden ten minste een miljoen mensen uit hun huizen verdreven en bedroeg de schade meer dan 5,8 miljard dollar. Volgens de plaatselijke overheid werd een zesde van de totale bevolking in Kerala rechtstreeks getroffen door de overstromingen en bijbehorende incidenten. Deze context vormde de aanleiding voor een nieuwe versie van de VPA Kerala’s Coast, die in 2003-2004 was gemaakt door een interdisciplinair team van Cochin University of Science and Technology en Aurora studio in India, in samenwerking met de Technische Universiteit Delft, Wageningen Universiteit en Hogeschool Van Hall Larenstein. De VPA Kerala’s Coast 2.0 is ontwikkeld om bij te dragen aan probleemanalyse, beleidsontwerp en maatschappelijke dialoog in een context van participatief bestuur. De visuele documentatie en vergelijking van de perspectieven over klimaatverandering, daarmee samenhangende risico’s en klimaatadaptatie in Kerala nu en 15 jaar geleden heeft ook betrekking op de Nederlandse thema’s van deltabeheer. De VPA Kerala’s Coast 2.0 is een eigentijds hulpmiddel voor onderwijs en opleiding, waarmee een onderzoeksperspectief op de lange termijn mogelijk wordt op het gebied van klimaatverandering, veerkracht van gemeenschappen en adaptief bestuur.
Trailer VPA Kerala’s Coast 2.0: https://youtu.be/exqx-Wh4CSM

Living Lab Delta Oost en VPA Dutch Delta
Living Lab Delta Oost bestrijkt het verstedelijkte rivierengebied bij Arnhem en Nijmegen, waar de Rijn zich vertakt in de Waal, de Nederrijn en de IJssel. In dit gebied komen veel belangen samen, zoals scheepvaart, delfstofwinning, landbouw, verstedelijking, natuur en recreatie. En het klimaatbestendig maken van het rivierengebied, zodat het extreem hoge waterstanden aankan. Living Lab Delta Oost biedt een arena waar complexe waterbeheerkwesties uit het verstedelijkte rivierengebied gekoppeld worden aan allerlei uitdagingen op het gebied van bestuur, kennis en communicatie en de zoektocht naar een duurzame toekomst. De uitdagingen in dit rivierengebied zijn zo complex dat geen enkele organisatie of instantie ze alleen kan oplossen. Binnen de Living-Lab-aanpak slaan kennisinstellingen, bedrijven, overheden en burgers de handen ineen om te werken aan innovaties. Het rivierenlandschap en duurzaam rivierbeheer zijn kenmerkend voor de Nederlandse delta en dragen daarmee bij aan onze identiteit van land onder zeeniveau en de daarmee gepaard gaande eeuwenlange strijd tegen het water. De New York Times verwoordde deze Nederlandse trotse identiteit en waterkennis in een artikel als volgt: ‘It is not just a bunch of dikes and dams, but a way of life’ (het is meer dan een stel dijken en sloten, het is een manier van leven).

Het Living Lab Delta Oost is methodologisch sterk gericht op communicatie en participatie in transitieprocessen voor een duurzame toekomst. Bij de weergave van innovatie worden de diverse aspecten meegenomen die aan bod komen in het model van orgware, hardware en software om de transformatieroutes te ontrafelen, te voorspellen en te ontwikkelen. Het Living Lab Delta Oost, in het kader van het Europese project INVEST, biedt internationale studenten de kans om actief te zijn in een hedendaagse setting met meerdere stakeholders. 
In afstemming op de VPA over duurzaam rivierbeheer is het de bedoeling een VPA Dutch Delta te ontwikkelen waarin het Nederlandse watersysteem en de bestuurlijke context in beeld worden gebracht, als leermethode voor internationale watergemeenschappen.

Living Lab Enrekang: Digital Farmer Field School
De uitdagingen op het gebied van duurzame landbouw in het Indonesische district Enrekang worden steeds groter door klimaatverandering. Daarom werken verschillende instellingen samen in een proeftuin voor de integratie van agrarische en milieukennissystemen voor de bergachtige plattelandsgebieden. Door corona is er nog meer urgentie voor een platform voor afstandsonderwijs en communicatie op het platteland. De lokale overheid en de University of Muhammadiyah Enrekang (UNIMEN) hebben de CoPSEL-groep uitgenodigd voor diverse verkennende activiteiten voor hun expertise op het gebied van Digital Farmer Field Schools (DFFS) die ze hebben opgedaan tijdens de ebola-epidemie in Sierra Leone. De DFFS Enrekang is een digitaal leerplatform voor tablets waarmee boeren een alternatief hebben om toegang te krijgen tot informatie over duurzame werkwijzen op het gebied van landbouw en milieu. Het plaatselijke ontwerpteam van de DFFS Enrekang, dat bestaat uit een transdisciplinair team van relevante overheidsinstanties en onderzoekinstellingen, wordt momenteel getraind door de CoPSEL-groep met financiering van Nuffic. De training over gebruikerservaring en ontwerp van gebruikersinterfaces heeft diverse resultaten opgeleverd, zoals een seizoenskalender, een boek met verhalen van gebruikers, vastgestelde uitgangspunten voor ontwerp, en een uitgewerkte visie op inclusieve en verantwoorde kennisuitwisseling.

DFFS Enrekang prototype test Baroko, October 26, 2022

Lia Nurdahalia op de internationale conferentie over de evaluatie en ontwikkeling van landbouwinnovatie. ICADAI juli 2021. Bogor. Indonesië. https://youtu.be/LeDYq-r9Sm4
Cocoa Training in Times of Ebola Sunday Morning Reflections of Mohamed Fofana https://youtu.be/SjI7xEzlMJE

De Filipijnse VPA Climate Change Adaptation
In samenwerking met het lectoraat Circular Economy and Water Resources Management. Lokale benaderingen voor de ondersteuning van de agrarische productiviteit en de beheersing van de gevolgen van variaties in en verandering van het klimaat bij inheemse gemeenschappen in de provincie Aurora (Filippijnen). VPA Climate Change Adaptation Philippines is een partnerschap met Reading University (VK). https://www.facebook.com/NewtonAgham/videos/408312300011454/

Publieksparticipatie bij klimaatadaptatie in Nederland. 
In samenwerking met de Hogeschool Zeeland, de Hogeschool Rotterdam en de Hanzehogeschool Groningen hebben we een serie interviews gefilmd als methode voor bemiddelde participatie. Door vast te leggen hoe burgers hun tuin ervaren, komen mogelijkheden voor klimaatadaptatie door burgers naar boven.

Interview met Loes Witteveen over het project Burger participatie in klimaat adaptatie
Vakblad Groen. Jaargang 78. Mei 2022. Nummer 4

Carbon Connects (EU Interreg Noordwest-Europa)
De CoPSEL-groep ontwikkelt een online interactieve leeromgeving met de (werk)titel: Peat Experience Activity Territory and Peat Experience Activity Town (PEAT). PEAT zal mogelijkheden bieden voor allerlei activiteiten van allerlei gebruikers met kenniselementen die onderwijsaanbieders kunnen samenvoegen in eenheden voor het beroeps- en bacheloronderwijs. De beoogde gebruikers zijn jonge boeren met belangstelling voor het verkennen van nieuwe bedrijfsmodellen, gewassen en ervaringen met andere vormen van grondgebruik, studenten die op een gegeven moment de PEAT-‘stad’ bezoeken als onderdeel van hun curriculum over klimaatbestendig landgebruik, en jongeren met belangstelling voor klimaat- of milieuactivisme op zoek naar meer kennis over kwesties rondom veengebieden en broeikasgassen. 

VPA Duurzame Tuinbouw
Brengt de tuinbouwsector in beeld met twaalf gefilmde interviews met direct betrokkenen die de uitdagingen en mogelijkheden binnen het telen vanuit hun deskundige perspectief in beeld brengen. De VPA-interviews bieden een mogelijkheid om in het hoger onderwijs en het publieke domein de sector te onderzoeken.

Selectie recente publicaties

• Witteveen, L., van Arensbergen, P., & Fliervoet, J. M. (2022). Design and Development of Mediated Participation for Environmental Governance Transformation: Experiences with Community Art and Visual Problem Appraisal. Central European Journal of Communication, 15(1(30), 112-131. https://doi.org/10.51480/1899-5101.15.1(30).6
• Allard Roest, Floris Boogaard, Jean-Marie Buijs, Teun Terpstra, Jasper van den Heuvel, Peter van der Maas, Jan Fliervoet, Ineke Baan, Rick Heikoop, Natalie Lorenz, Loes Witteveen (2021)
• Burgerparticipatie in Klimaatadaptatie: Praktijkgericht onderzoek over hittemetingen in wijken, beleving van extreem weer en participatie in klimaatadaptatie.
  https://www.researchgate.net/publication/357687800_Burgerparticipatie_in_Klimaatadaptatie_Eindrapport_24122021
• Lairing, N., Witteveen, L., Busa, Y. Bagenda, A., Mursalim Bagenda, M., Addi. (2021). Co-constructing principles for the design of the Digital Farmer Field School (DFFS) Enrekang, South Sulawesi – Indonesia. Conference proceedings of the International Conference on Assessment and Development of Agricultural Innovation. Bogor. https://doi.org/10.1051/e3sconf/202130603013
• Van Mierlo, B., Van Paassen, A., Lie, R., Damtew, E., & Witteveen, L. (2021). Learning and change in and through action-oriented research. In D. Ludwig, B. Boogaard, P. Macnaghten, & C. Leeuwis (Eds.), The Politics of Knowledge in Inclusive Development and Innovation (1 ed., pp. 119-133). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003112525-11
• Lie, R., Boogaard, B. K., & Witteveen, L. (2021). Towards design principles for diversity sensitive learning. In D. Ludwig, B. Boogaard, P. Macnaghten, & C. Leeuwis (Eds.), The Politics of Knowledge in Inclusive Development and Innovation (1 ed., pp. 134-146). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003112525-12
• Witteveen, L., Arensbergen Van, P., Fliervoet, J.M. (2021). Design and development of mediated participation for environmental governance transformation. Central European Journal of Communication CEJoC. (Publication under review)
• Smits, A.J.M., Straatsma, M.W., Fliervoet, J.M. (2019). Co-creative river landscapes (in Dutch: Co-creatieve Rivierlandschappen). Landschap, 2. (https://www.landschap.nl/wp-content/uploads/2019-2_LandschapSmitsp114-123losse.pdf)
• Witteveen L., Lie R. (2019). Visual Communication and Social Change. In: Servaes J. (eds) Handbook of Communication for Development and Social Change. Springer, Singapore doi:10.1007/978-981-10-7035-8_55-1 https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2F978-981-10-7035-8_55-1.pdf
• Witteveen, L., Lie, R. (2018). Visual Problem Appraisal. An educational package, which uses filmed narratives. In S. Griffith, M. Bliemel & K. Carruthers. Visual tools for developing student capacity for cross-disciplinary collaboration, innovation and entrepreneurship. & A. Rourke and V. Rees (Series Curators), Transformative Pedagogies in the Visual Domain: Book No. 6. Champaign, IL: Common Ground Research Networks.
• Witteveen, L., den Boer, J. (2018). River Flows – An Artistic Approach Towards Community Resilience, Participation and Social Learning in Natural Resources Management. 2018. Chapter in Nico Carpentier (ed.) (2019) Respublika! Experiments in the performance of participation and democracy. Limassol: Neme http://nicocarpentier.net/respublika/  http://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:1271071/FULLTEXT01.pdf
• Witteveen, L., Lie, R., Goris, M., & Ingram, V. (2017). Design and development of a digital farmer field school. Experiences with a digital learning environment for cocoa production and certification in Sierra Leone. Telematics and Informatics. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.1016/j.tele.2017.07.013
• Van de Fliert, E., Sam, S., Cooper, T., Witteveen, L., Lie, R., Torres, C., Tirol, S., Dagli, W., Hambly, H., Pereze, M., Cardey, S., Acunzo, M. (2017). Inclusive rural communication services - Building evidence, informing policy. Food and Agriculture Organizations of the United Nations FAO. Rome. 101 pp. http://www.fao.org/publications/card/en/c/11dd9084-c339-40b7-990b-4ecd1863d9f2/
• Fliervoet, J.M., Geerling, G.W., Mostert, E., Smits, A.J.M. (2016). Analyzing Collaborative Governance Through Social Network Analysis: A Case Study of River Management Along the Waal River in The Netherlands. Environmental Management, 57 (2), 355-367.
• Witteveen, L., Eweg, R., Smits, S., Voskamp-Harkema, W. (2016). Design principles for Living Lab’s aiming at sustainable development. The role of higher education in Living Lab’s. Paper presented at Competence 2016. Wageningen
• Kasim, K., Witteveen, L., Sirajuddin, Z., Durani, H., Chavez-Tafur, J. (2016). Resilience: Touching a Colourful Sky: Breaking the Mould of Linear Models of Innovation and Creating Innovative Learning Spaces for Social Change of Resilient Small-Scale Farmers. Journal of Culture, Society and Development. Vol.18, 2016
• Jobse, J.C., Witteveen, L., Santegoets, J. & van der Linde, D. (2015). Educating the next generation of nature entrepreneurs. In: A. Watson, S. Carver, Z. Krenova & B. McBride (comps.). Science and stewardship to protect and sustain wilderness values: Tenth World Wilderness Congress symposium; 2013 4-10 October, Salamanca, Spain. Proceedings RMRS-P-74. (pp. 28-34). Fort Collins, CO: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Rocky Mountain Research Station.
• Fliervoet, J.M., Van den Born, R.J.G., Smits, A.J.M., Knippenberg, L. (2013). Combining safety and nature: A multi-stakeholder perspective on integrated floodplain management. Journal of Environmental Management, 128, 1033-1042.